Cà Phê Bourbon Là Gì? Những Điều Thú Vị Về Các Giống Cà Phê Bourbon

Được đặt tên dựa trên hòn đảo Réunion ( tên gọi cũ là Bourbon), cà phê Bourbon với sự ngọt ngào, nhẹ nhàng và tinh tế của mình đã chinh phục vô số thế hệ đam mê cà phê và đã trở thành một tượng đài bất diệt trong ngành cà phê. Đừng bỏ lỡ những nội dung dưới đây nếu như muốn biết thêm những điều đặc biệt về giống cà phê nổi tiếng này!

1. Cà phê Bourbon là gì, đặc điểm sinh học của cafe Bourbon?

Cà phê Bourbon là giống cà phê thuộc loài phụ của cà phê Arabica, được xem như là giống đột biến tự nhiên từ Typica, có ý nghĩa quan trọng về mặt di truyền trên toàn thế giới. Cafe Bourbon có nguồn gốc từ hòn đảo Bourbon thuộc Pháp, được người Pháp đưa vào Việt Nam lần đầu tiên năm 1875, họ ra lập khá nhiều đồn điền để canh tác giống cà phê này.
Về đặc điểm sinh học, cà phê Bourbon thường có một gốc chính duy nhất (nếu du nhập từ Yemen) và có xu hướng hình thành nhiều thân (nếu du nhập từ Ethiopia). Trái Bourbon khi chín có rất nhiều màu tùy theo từng chủng loại, quả màu đỏ và màu vàng là phổ biến nhất, quả màu cam có vẻ hiếm hơn. Trái cà phê Bourbon thường tròn hơn giống cà phê Typica, lá non có màu xanh hay màu vàng đồng, còn ở lá trưởng thành thì lớn hơn lá Typica và có dạng rộng, lượn sóng. Các nhánh phụ của cây cà phê Bourbon thường phát triển một góc nghiêng 60° so với thân chính.
Cây cafe Bourbon có khả năng phát triển tốt ở độ cao 1100m (có thể đến 2000m) so với mực nước biển. So với giống cà phê Typica thì Bourbon cho năng suất cao hơn từ 20 – 30% (chất lượng cà phê thì khá tương đồng). Tuy có khả năng sinh trưởng tốt và lợi nhuận kinh tế cao nhưng cafe Bourbon thường dễ bị sâu bệnh hơn. Ngoài ra, điểm đặc trưng nhất của giống cà phê này là hương vị cuối cùng sẽ phụ thuộc vào độ cao, điều kiện thổ nhưỡng, chất dinh dưỡng, phân bón và kỹ thuật canh tác. Đó là lý do tại sao, trồng cùng trong một vùng đất nhưng hương vị của cà phê Bourbon sẽ có sự chênh lệch, khác nhau khá nhiều. Có những vụ mùa hương vị cà phê thơm ngon, nhưng cũng có những vụ cà phê Bourbon xấu, chất lượng kém hơn.

2. Nguồn gốc canh tác cây cafe Bourbon.

Theo như thông tin của nhiều thế hệ và các tài liệu lịch sử ghi chép để lại, cà phê Bourbon nói riêng và Arabica nói chung đều có nguồn gốc xa xưa từ vùng Tây nam Ethiopia, có mặt tại cảng Yemen trong khoảng thế kỷ 16. Vào những năm 1700, các nhà truyền giáo Pháp đã mang cây cà phê Bourbon đến đảo Bourbon (nay được gọi là đảo La Réunion ở Ấn Độ Dương) ba lần, vào các năm như 1708, 1715 và 1718 cho đến giữa thế kỉ 19, giống cây cà phê Bourbon vẫn luôn có mặt trên hòn đảo này.
Các nhà truyền giáo người Pháp (spiritans) tiếp tục mang giống cà phê này đến Châu Phi. Từ các cây cà phê được trồng đầu tiên ở La Réunion, vào năm 1859 chúng lại được mang đến trồng ở Zanzibar, rồi tới Bagamoyo (ven biển Tanzania) và đến St. Augustine và đồi Taita (thuộc Kenya, Bura). Cũng bắt đầu từ đây mà giống cà phê Bourbon được canh tác khắp Châu Phi.
Những giống cà phê Bourbon từ St. Augustine được canh tác ở vùng cao nguyên Kenya. Giống mang về từ Bagamoyo được trồng rất nhiều ở các đồn điền cà phê Tanzania thời bấy giờ. Khoảng năm 1930, ở Lyamungo thuộc Tanzania đã thành lập một trạm nghiên cứu để thực hiện nhân giống cho cafe Bourbon dựa trên hàng loạt giống Bourbon ở Bagamoyo. Hiện nay trạm nghiên cứu này vẫn còn, được biết đến với tên gọi là Viện nghiên cứu cà phê Tanzania (TaCRI)

3. Các vùng trồng và phát triển giống cà phê Bourbon.

Nhờ năng suất cao cũng như đem lại nguồn lợi kinh tế lớn cho người trồng cà phê, cafe Bourbon nhanh chóng phổ biến ngay từ lần đầu canh tác tại đảo Bourbon. Hiện nay, giống cafe Bourbon này cũng có mặt rộng rãi ở hầu hết các quốc gia trên thế giới.

3.1. Cà phê Bourbon trên thế giới.

Ngày nay, giống cà phê Typica và Bourbon chiếm sản lượng khá cao ở Mỹ Latinh. Có mặt tại Châu Mỹ lần đầu vào năm 1860 ở miền nam Brazil, và cũng từ đây cafe Bourbon đã được nhân giống tại phía Bắc Mỹ rồi đến Trung Mỹ. Giống cà phê này hiện đang được trồng ở một số vùng như: Colombia, Brazil, Costa Rica, Guatemala, Tanzania, Cộng hòa Dominican, Haiti, Rwanda, Burundi, El Salvador, Nước Malawi, Nicaragua, Mexico, Sumatra, Puerto Rico, Papua New guinea, Peru, Châu Úc. Ngày nay, trong tổng 40% sản lượng cà phê tại Brazil thì có đến 97,55% giống cà phê bắt nguồn từ Bourbon và Typica.

3.2. Cà phê Bourbon Đà Lạt.

Cà phê Bourbon Đà Lạt được đánh giá là dòng cà phê có giá trị cao nhất tại Việt Nam, có chất lượng hương vị được nhận xét là sánh ngang với giống cà phê ngon nhất thế giới hiện nay. Đây được nhận định là giống cà phê quý hiếm, ở Đà Lạt hiện nay chỉ còn khoảng 500 cây (theo tổng hợp của các chuyên gia cà phê Việt Nam và Nhật Bản). Cafe Bourbon Đà Lạt sau khi được thu hoạch và chế biến, sẽ tung ra thị trường với thương hiệu “Arabica du Tonkin”, cực kì nổi tiếng và thơm ngon một thời.
Tương tự như Typica, giống cafe Bourbon cùng được người Pháp đưa vào Việt Nam năm 1875. Ngày đó, họ lập nhiều đồn điền canh tác theo kiểu trang trại trồng trọt. Một thời gian sau, giống cà phê này được đổi tên thành “cà phê Moka” hay Mocha (lấy theo tên gọi của cảng Mocha ở Yemen).
Hình: Cà phê Bourbon Đà Lạt.

4. Hương vị của cafe Bourbon.

So với các giống cà phê khác thì hạt từ cây cafe Bourbon có xu hướng giàu vị ngọt, nhưng do có hàm lượng tính axit hữu cơ phong phú nên có hương vị khá phức tạp và tinh tế. Khi nếm sẽ đan xen một chút chua thanh (độ chua ít hơn Typica), nhưng hương vị của giống cà phê này sẽ phụ thuộc khá nhiều vào nơi chúng được trồng. Theo đánh giá chung của nhiều người, Bourbon và giống cafe có mùi thơm vô cùng hấp dẫn, mệnh danh là “hoàng hậu” của các loại cà phê. Khi thưởng thức, cảm giác vị trong miệng rất thích thú, hậu vị chua rất ngon, thanh thoát nhưng cực kì sành điệu.

5. Các giống cà phê Bourbon.

Giống cafe Bourbon đã trải qua rất nhiều đột biến và các biến thể khác nhau. Ngày nay, nhằm nâng cao năng suất cây trồng cũng như khả năng chống chọi sâu bệnh, một số giống đã được sàng lọc để cho ra các giống cà phê tốt nhất, sau đây là một số thế hệ sau phổ biến của Bourbon:

5.1 Giống cà phê Caturra (Brazil).

Đây là giống biến lùn tự nhiên, có thân rất ngắn. Giống Caturra được tìm thấy lần đầu tiên vào năm 1937 tại Brazil, nhiều nhà nông nghiệp trên thế giới đánh giá rằng nó có năng suất cao hơn và kháng bệnh tốt hơn giống cây cafe Bourbon mẹ. Hiện nay, giống cà phê này được trồng chủ yếu ở Colombia, Costa Rica và Nicaragua và lượng kha khá ở Brazil. Tuy mang đến chất lượng hương vị tốt, nhưng phẩm chất vẫn được nhận xét là thấp hơn Bourbon.

5.2 Giống cà phê Pacas (El Salvador).

Cafe Pacas cũng là giống đột biến với chiều cao khá “khiêm tốn” và “lùn” hơn so với cafe Bourbon. Cà phê Pacas được biết đến vào năm 1949, ở một trang trại vùng Santa Ana của El Salvador, thuộc sở hữu của một gia đình họ Pacas. Sau đó, cho đến năm 1960, Viện nghiên cứu cà phê Salvacdor đã bắt đầu chương trình lựa chọn phả hệ cho cà phê Pacas. Ngày nay, giống cà phê Pacas chiếm khoảng 25% sản lượng cà phê của nước này.

5.3 Giống cà phê Tekisic (El Salvador).

Cái tên “Tekisic” xuất phát từ “tekiti” trong tiếng Nahuatl, có nghĩa là “công việc” (theo Viện nghiên cứu Cà phê Salvador, viết tắt là ISIC). Để có được cái tên Tekisic, từ giống cây cafe Bourbon đã phải trải qua rất nhiều nỗ lực trong việc lai tạo. ISIC đã mất tận 30 năm để lựa chọn các cá thể, bắt đầu từ năm 1949 và cho đến tận 1977 mới cho ra mắt.

5.4 Giống cà phê Villa Sarchi (Costa Rica).

Cà phê Villa Sarchi còn được gọi là La Luisa hay Villalobos Bourbon, một đột biến tự nhiên của cafe Bourbon. Chúng được tìm thấy ở Costa Rica vào năm 1950 ở vùng Tây Bắc của tỉnh Alajuela. Đến sau này, Villa Sarchi cũng được lựa chọn phả hệ để tìm ra “gen” tốt nhất. Cà phê Villa Sarchi dù đã được IHCAFE (Honduran Coffee Institute) đưa vào Honduras để canh tác và trồng trọt vào năm 1974 nhưng hiện không được phổ biến bên ngoài Costa Rica.

5.5 Cà phê SL28 và SL34.

Vào những năm 1930, các dòng cà phê có nguồn gốc từ cafe Bourbon đều được canh tác bởi chính phủ Kenya. Mục đích là lựa chọn ra giống cà phê có chất lượng và năng suất cao nhất, chịu được hạn hán. Lúc này, phòng thí nghiệm Scott đã chọn ra được hai giống SL28 và SL34. Với cà phê SL28, tuy không có năng suất cao hay khả năng kháng bệnh, nhưng hạt có chất lượng cao nên giống này được giữ lại. Trên thực tế, cũng có một số người nhận xét khách quan rằng cà phê SL28 có phẩm chất thật sự không thể nhầm lẫn với bất kỳ loại cà phê nào khác. Còn đối với SL34, có năng suất cao hơn Sl28 nên được xếp vào một trong các giống cà phê có chất lượng cao.

Sản lượng cà phê Bourbon tại Việt Nam rất thấp, hiện nay hầu như chỉ tập trung ở Đà Lạt. Đối với hương vị thì Bourbon Đà Lạt không giống với bất kì một nước nào khác. Bạn đã từng thử qua hương vị cà phê Bourbon Đà Lạt chưa? Nếu có cơ hội đến Đà Lạt, hãy thử ngay tách cafe Bourbon chính hiệu, chuẩn gu của Thành phố sương mù nhé!